Νομικό σημείωμα του ΠΦΣ για το ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων

Αθήνα, 24 Ιανουαρίου 2018

Αριθμ. Πρωτ. 296

Προς:  1. Διοικητικό Συμβούλιο του Π.Φ.Σ.
2. Φαρμακευτικοί Σύλλογοι της Χώρας

Θέμα: «Νομικό Σημείωμα για τη νέα νομοθετική ρύθμιση περί του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων»

Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο Ν. 4512/2018 (ΦΕΚ Α΄ 5/17.01.2018), με το άρθρο 257 του οποίου ρυθμίζεται (;) το ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων. 

Οι βασικές διαπίστωσες που προκύπτουν αβίαστα από τις διατάξεις του ως άνω άρθρου είναι ότι αφενός μεν θα προκληθούν πολύ περισσότερα προβλήματα κατά την εφαρμογή του, από όσα ευελπιστούσε ο Νομοθέτης ότι θα επιλύσει, λόγω και των πολλών ερμηνευτικών ζητημάτων (ως θα αναλυθεί λεπτομερώς κατωτέρω) που προκύπτουν, αφετέρου δε ότι ευνοούνται κατά κύριο λόγο εκείνα τα φαρμακεία που θα επιλέξουν το διευρυμένο ωράριο λειτουργίας, καθώς δεν προβλέπεται ορισμένη ώρα κλεισίματος των φαρμακείων που επιλέγουν το διευρυμένο ωράριο, με αποτέλεσμα να απαξιώνονται οι διανυκτερεύσεις, οι οποίες θα ξεκινούν μετά τις 21.00.

Συγκεκριμένα:

Ι.1. Με την παρ. 1 του τροποποιηθέντος άρθρου 9 του Ν.1963/1991 ορίζεται ότι:

α) Τα φαρμακεία λειτουργούν υποχρεωτικά κατ’ ελάχιστον σαράντα (40) ώρες εβδομαδιαίως, με απόφαση του αρμόδιου κατά τόπον Περιφερειάρχη που εκδίδεται ύστερα από την σύμφωνη γνώμη του οικείου φαρμακευτικού συλλόγου.

Συνεπώς προκύπτει ότι παρέχεται η δυνατότητα να οριστούν περισσότερες από σαράντα (40) ώρες εβδομαδιαίως λειτουργίας κατόπιν σχετικής αποφάσεως του Περιφερειάρχη και σύμφωνης γνώμης του οικείου φαρμακευτικού συλλόγου, όχι όμως λιγότερες.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι δεν προβλέπεται χρονικό όριο ισχύος της σχετικής απόφασης του Περιφερειάρχη, οπότε φαίνεται ότι είναι δυνατό η απόφαση αυτή να έχει και εξάμηνη διάρκεια φερ’ ειπείν.

β) Το ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων δεν μπορεί να υπερβαίνει τα κάτωθι ανώτατα χρονικά όρια, τα οποία πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά: α) από Δευτέρα έως Παρασκευή εντός της εβδομάδας και β) από τις 08:00 έως τις 21:00 εντός της ημέρας.

Συνεπώς δεν είναι δυνατόν να ορισθεί το Σάββατο ως υποχρεωτική ημέρα λειτουργίας των φαρμακείων.

γ) Επί σκοπώ εξυπηρέτησης των φαρμακείων που θα επιλέξουν το διευρυμένο ωράριο λειτουργίας ορίζεται ότι τα φαρμακεία δεν είναι υποχρεωτικό να λειτουργούν σε συγκεκριμένες αργίες…

δ) Εσφαλμένως δεν προβλέπεται μεταβατική περίοδος έναρξης εφαρμογής της εν λόγω ρυθμίσεως, δεδομένου ότι δεν έχουν ληφθεί, ως είναι επόμενο, μέχρι σήμερα οι σχετικές αποφάσεις από τους Περιφερειάρχες σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση. 

Έτσι, προκύπτουν ασάφειες για το ισχύον σήμερα νομοθετικό πλαίσιο του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων, των διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων, καθώς και για το ωράριο των φαρμακείων που λειτουργούν, είτε σε διευρυμένο ωράριο κατόπιν σχετικής αποφάσεως του Περιφερειάρχη, είτε λειτουργούν πέραν του ωραρίου λειτουργίας που ίσχυε μέχρι σήμερα χωρίς απόφαση του Περιφερειάρχη.

Συνεπώς θα πρέπει το Υπουργείο Υγείας να διευκρινίσει άμεσα μέχρι πότε θα ισχύουν (αν ισχύουν…) τα ήδη καταρτισθέντα από τους Φαρμακευτικούς Συλλόγους ωράρια λειτουργίας, καθώς επίσης και τα προγράμματα διανυκτερεύσεων και διημερεύσεων, καθώς επίσης αν τα φαρμακεία που θα λειτουργήσουν πέραν του ωραρίου λειτουργίας του Συλλόγου τους μέχρι την έκδοση νέας σχετικής αποφάσεως από τον Περιφερειάρχη σύμφωνα με το άρθρο αυτό, λειτουργούν νομίμως ή όχι.

ε) Θα πρέπει να συγκληθούν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα Γενικές Συνελεύσεις στους Φαρμακευτικούς Συλλόγους για να αποφασίσουν το υποχρεωτικό ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων που θα προτείνουν στον αρμόδιο Περιφερειάρχη προκειμένου να λάβει εκείνος τη σχετική απόφαση.   

στ) Δεν γίνεται αναφορά για το ωράριο λειτουργίας των μονοεδρικών φαρμακείων, το οποίο ρυθμιζόταν μέχρι την ψήφιση του νόμου αυτού δυνάμει του άρθρου 2 του ΒΔ 398/1963, το οποίο ορίζει ότι οι ώρες εργασίας δεν δύνανται να υπερβαίνουν τις δέκα ημερησίως. Το ως άνω άρθρο του ΒΔ δεν αναφέρεται στις καταργούμενες διατάξεις.

Συνεπώς θα πρέπει το Υπουργείο Υγείας να διευκρινίσει άμεσα, αν οι διατάξεις του άρθρου 257 του Ν. 4512/2018 καταλαμβάνουν την ανωτέρω προγενέστερη διάταξη για τα  μονοεδρικά φαρμακεία.

ζ) Δεν φαίνεται ότι παρέχεται η δυνατότητα ο Φαρμακευτικός Σύλλογος να προτείνει και ο Περιφερειάρχης να αποδεχθεί και αποφασίσει διαφορετικό ωράριο ανά περιοχή της επικράτειας του Συλλόγου, καθώς δεν υφίσταται σχετική πρόβλεψη.

Αντιθέτως, ο Νομοθέτης προβλέπει εν συνεχεία του δυνατότητα ρυθμίσεως των διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων από τον Περιφερειάρχη κατόπιν σύμφωνης γνώμης του οικείου φαρμακευτικού συλλόγου ανά περιφερειακή ενότητα ή ανά δήμο.

2. Με την παρ. 2 του τροποποιηθέντος άρθρου 9 του Ν.1963/1991 ορίζεται ότι:

α) Όλα τα φαρμακεία συμμετέχουν υποχρεωτικά στις διημερεύσεις και διανυκτερεύσεις. Η διημέρευση διαρκεί από τις 08:00 έως τις 21:00 και η διανυκτέρευση από τις 21:00 έως τις 08:00 κάθε ημέρας.

β) Με απόφαση του κατά τόπον αρμόδιου Περιφερειάρχη κατόπιν σύμφωνης γνώμης του οικείου φαρμακευτικού συλλόγου, καθορίζεται ανά περιφερειακή ενότητα ή ανά δήμο, ο αριθμός των φαρμακείων που διημερεύουν και διανυκτερεύουν κάθε έτος και η σειρά διημέρευσης και διανυκτέρευσης αυτών. 

γ) Συντάσσονται από τον κατά τόπον αρμόδιο φαρμακευτικό σύλλογο οι σχετικοί πίνακες διημέρευσης και διανυκτέρευσης, οι οποίοι ισχύουν για ένα έτος και είναι υποχρεωτικοί για τα μέλη τους.

δ) Για τον ως άνω καθορισμό των φαρμακείων που διημερεύουν ή διανυκτερεύουν πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ως κριτήρια: α) η ισόρροπη γεωγραφική κατανομή όλων των διημερευόντων και διανυκτερευόντων φαρμακείων, ώστε να καλύπτονται εύκολα οι ανάγκες πρόσβασης των πολιτών στο φάρμακο ανά δήμο όλο το 24ωρο, β) η ισομερής συμμετοχή όλων των φαρμακείων στις διανυκτερεύσεις και τις διημερεύσεις.

ε) Οι πίνακες διημερεύσεως και διανυκτερεύσεως των φαρμακείων αναρτώνται επί των προσόψεων των φαρμακείων κατά τις ημέρες και ώρες που αυτά παραμένουν κλειστά, με ευθύνη του φαρμακοποιού, καθώς και στις ιστοσελίδες, εφόσον υφίστανται, των αρμόδιων Περιφερειών ή Περιφερειακών Ενοτήτων και Φαρμακευτικών Συλλόγων.

στ) Το προσωπικό των φαρμακείων, που εργάζονται κατά το χρόνο διημέρευσης η διανυκτέρευσης, τουλάχιστον επί πέντε ώρες, δικαιούται πλήρη ανάπαυση την επόμενη ημέρα.

Το τμήμα του χρόνου εργασίας που παρέχεται σε διημέρευση ή διανυκτέρευση και που δεν συμψηφίζεται με το χρόνο ανάπαυσης του προηγούμενου εδαφίου θεωρείται ως υπερωριακή εργασία και εφαρμόζονται για αυτό οι ισχύουσες διατάξεις για την αμοιβή υπερωριακής εργασίας.

3. Με την παρ. 3 του τροποποιηθέντος άρθρου 9 του Ν.1963/1991 ορίζεται ότι:

α) Κάθε «επιχείρηση» νόμιμου φαρμακείου, διά του «νομίμου εκπροσώπου» της, δύναται να επιλέξει ωράριο λειτουργίας του φαρμακείου του, καθ’ υπέρβαση των χρονικών ορίων της παραγράφου 1, πλην της Κυριακής, με την επιφύλαξη των παραγράφων 5 και 6 του άρθρου 22 του Ν. 1483/1984 (Α΄ 153) που παραμένουν σε ισχύ.

β) Για πρώτη φορά σε κείμενο της φαρμακευτικής νομοθεσίας υιοθετείται ο όρος «νόμιμος εκπρόσωπος της επιχείρησης φαρμακείου», όταν μέχρι σήμερα στην φαρμακευτική νομοθεσία αναφορές γίνονταν ΜΟΝΟ σε φαρμακοποιούς, κατόχους άδειας ιδρύσεως και λειτουργίας φαρμακείου.

Προφανώς η πρόβλεψη αυτή εντάσσεται στη λογική «απελευθέρωσης» του ιδιοκτησιακού των φαρμακείων του ήδη διαβιβασθέντος στο ΣτΕ σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος, με το οποίο παρέχεται στους ιδιώτες η δυνατότητα να είναι εκείνοι οι νόμιμοι εκπρόσωποι της επιχείρησης φαρμακείου, και ουχί ο αδειούχος φαρμακοποιός, παρά την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας.

γ) Εξαιρείται ρητώς η Κυριακή από τις ημέρες που το φαρμακείο δύναται να επιλέξει ωράριο λειτουργίας του φαρμακείου του.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να ξεκαθαρισθεί ότι:

Δυνάμει του άρθρου 2 του Β.Δ. 748/1966 «Περί κωδικοποιήσεως, καταργήσεως, τροποποιήσεως και συμπληρώσεως των διατάξεων της κειμένης νομοθεσίας περί εβδομαδιαίας και Κυριακής αναπαύσεως και ημερών αργίας» ορίζεται ότι: «2. Κατά τας Κυριακάς και τας εν τω άρθρω 4 του παρόντος οριζομένας αργίας και υπό τας εν τω παρόντι διακρίσεις απαγορεύεται εις τους εν τω Κράτει οπαδούς παντός θρησκεύματος πάσα βιομηχανική, βιοτεχνική και πάσα επαγγελματική εν γένει δραστηριότης.» 

Η δε παρ. 5 του άρθρου 7 ορίζει ότι «5. Ως προς τα Φαρμακεία ισχύουν και κατά τας Κυριακάς και κατά τας ημέρας αργίας αι εκάστοτε διατάξεις περί διημερεύσεως και διανυκτερεύσεως τούτων.».

Τέλος, δυνάμει του άρθρου 17 ορίζεται ότι «Πας εργοδότης, διευθυντής, διαχειριστής, επιτετραμμένος ή ιδιοκτήτης εργασίας παραβαίνων εκ δόλου ή εξ αμελείας τας διατάξεις του παρόντος, ως και των επί τη βάσει τούτου εκδιδομένων αποφάσεων, τιμωρείται, εάν δε προβλέπεται εις έτερον νόμον αυστηροτέρα ποινή, δια των κάτωθι ποινών:…». 

Με τη δε διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 31 του Ν. 3904/2010 (ΦΕΚ Α΄ 218/23.12.2010) όλες οι παραβάσεις των διατάξεων του Β.Δ. 748/1966 τιμωρούνται με πρόστιμο μέχρι τριών χιλιάδων (3.000) ΕΥΡΩ.

Δυνάμει λοιπόν των ως άνω διατάξεων καθίσταται απολύτως σαφές ότι τα φαρμακεία παραμένουν υποχρεωτικώς κλειστά την Κυριακή, εκτός των φαρμακείων που εφημερεύουν.

δ) Η αργία της Κυριακής δεν εφαρμόζεται στις περιπτώσεις των παρ. 5 και 6 του άρθρου 22 του Ν. 1483/1984, ήτοι:

i) Η παρ. 6 ορίζει ότι από τις ρυθμίσεις για τα χρονικά όρια λειτουργίας των φαρμακείων, εξαιρούνται τα φαρμακεία που βρίσκονται στους διεθνείς κρατικούς αερολιμένες, τα οποία μπορούν να λειτουργούν συνεχώς, χωρίς περιορισμό, όλο το 24ωρο και καθ’ όλο το έτος.

ii) Η παρ. 6 ορίζει ότι τα φαρμακεία των νησιωτικών περιοχών και ιαματικών λουτροπόλεων δύνανται να λειτουργούν πέραν από τις κανονικές ώρες λειτουργίας και όλες τις ημέρες της εβδομάδας, μετά από σχετική απόφαση του οικείου νομάρχη».

Θα πρέπει στο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι με την υπ’ αριθμόν 3834/1992 απόφαση του ΣτΕ κρίθηκε ότι: «Κατά την έννοια της εξουσιοδοτικής διάταξης του άρθρου 22 παρ. 6 του ν. 1483/84, η λειτουργία των φαρμακείων στις νησιωτικές περιοχές και πέραν από τις κανονικές ώρες λειτουργίας τους, πρέπει να ρυθμίζεται κανονιστικώς, με νομαρχιακή απόφαση. Όταν εκδοθεί τέτοια απόφαση, η ρύθμιση που θεσπίζει πρέπει να καταλαμβάνει υποχρεωτικά όλα τα φαρμακεία της συγκεκριμένης περιοχής. Έτσι, σύμφωνα με την εξουσιοδοτική διάταξη η πιο πάνω ρύθμιση δεν επιτρέπεται να περιορίζεται σε ορισμένα μόνο φαρμακεία και συγκεκριμένα σε εκείνα μόνο των οποίων οι ιδιοκτήτες επιθυμούν τη ρύθμιση αυτή, υποβάλλοντας προς τούτο σχετική αίτηση στη νομαρχία και ύστερα από εγκριτική απόφαση του νομάρχου».

ε) Τα φαρμακεία που επιλέγουν το διευρυμένο ωράριο εξακολουθούν να έχουν τις υποχρεώσεις του υποχρεωτικού ωραρίου λειτουργίας, των διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων.

στ) Τα φαρμακεία που επιλέγουν το διευρυμένο ωράριο υποχρεωτικά δηλώνουν ανά δίμηνο κάθε έτος και τουλάχιστον ένα μήνα πριν την έναρξη του διμήνου αυτού, τις ώρες και ημέρες σε εβδομαδιαίο προγραμματισμό, που επιλέγει στους κατά τόπον αρμόδιους φαρμακευτικούς συλλόγους και στον κατά τόπον αρμόδιο Περιφερειάρχη. Η δήλωση μπορεί να γίνει με οποιονδήποτε πρόσφορο τρόπο, ήτοι ακόμη και μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αλλά πάντοτε εγγράφως.

Η εν λόγω διάταξη έχει προβλήματα ερμηνευτικά και εφαρμογής. Κατ’ αρχήν δεν ορίζονται σαφώς πότε ακριβώς ξεκινά το δίμηνο, ενώ είναι απολύτως αδύνατο οι φαρμακευτικοί σύλλογοι να διαχειριστούν την γραφειοκρατία που θα προκληθεί από την διαδικασία, ενώ είναι βέβαιο ότι θα προκληθεί δυσβάστακτο οικονομικό κόστος στους Συλλόγους.

ζ) Τα φαρμακεία που επιλέγουν το διευρυμένο ωράριο δεν είναι υποχρεωμένα να τηρούν το ωράριο που έχουν δηλώσει. Το φαρμακείο, εντασσόμενο στο διευρυμένο ωράριο, μετά τη συμπλήρωση των ωρών του υποχρεωτικού ωραρίου, θα δύναται (αφού το έχει δηλώσει) να κλείνει όποια ώρα το επιθυμεί ελευθέρως και ανέλεγκτα πριν το πέρας του ωραρίου που έχει δηλώσει, καθώς δεν υπάρχει πια σχετική νομοθετική πρόβλεψη. Και μάλιστα, ακόμη και διαφορετική ώρα ανά ημέρα, εβδομάδα κλπ.

Αντιθέτως στο προηγούμενο (Μνημονιακό και τότε) καθεστώς διευρυμένου ωραρίου προβλεπόταν ότι (άρθρο 36 παρ. 2β του Ν. 3918/2011 ως ίσχυε): «…Το διευρυμένο ωράριο στην περίπτωση του παρόντος εδαφίου β’ θα πρέπει να συμπίπτει κατ’ ελάχιστον με αυτό των εφημεριών όπως το ορίζει ο οικείος φαρμακευτικός σύλλογος και θα πρέπει να τηρείται για όλο το χρονικό διάστημα που έχει δηλώσει ο φαρμακοποιός. Η μη τήρηση του διευρυμένου ωραρίου στην περίπτωση του παρόντος εδαφίου β’ επιφέρει τις προβλεπόμενες από την ισχύουσα νομοθεσία για τις εφημερίες κυρώσεις.»

η) Σε περίπτωση λειτουργίας φαρμακείου, πέραν των χρονικών ορίων του υποχρεωτικού ωραρίου, κατά παράλειψη της δήλωσης ή καθ’ υπέρβαση των δηλωθέντων χρονικών ορίων αυτής, επιβάλλεται με απόφαση του κατά τόπον αρμόδιου Περιφερειάρχη, πρόστιμο έως 3.000 ευρώ.

Όμως, ουδεμία κύρωση προβλέπεται για τα διευρυμένα φαρμακεία που δεν τηρούν το διευρυμένο ωράριο που έχουν δηλώσει. Αντιθέτως στο προηγούμενο καθεστώς ωραρίου προβλεπόταν ότι (άρθρο 9 παρ. 5 του Ν. 1963/1991 ως προστέθηκε με το Μνημονιακό Ν. 4025/2011 άρθρο 36 παρ. 3): «5. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης μετά από έλεγχο από το Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας, στους φαρμακοποιούς, οι οποίοι από υπαιτιότητα τους δεν τηρούν το ωράριο που ορίζεται από τους οικείους φαρμακευτικούς συλλόγους ή το ωράριο που οι ίδιοι έχουν δηλώσει, σύμφωνα με την υπουργική απόφαση που εκδίδεται κάθε φορά ύστερα από εξουσιοδότηση της παραγράφου 2 του άρθρου 36 του ν.3918/2011 (Α’ 31), αφαιρείται η άδεια λειτουργίας του φαρμακείου για ένα μήνα και σε περίπτωση υποτροπής αφαιρείται με την ίδια διαδικασία η άδεια λειτουργίας του φαρμακείου για έξι μήνες.» 

Η ανωτέρω διάταξη καταργείται με τη νέα νομοθετική ρύθμιση.

θ) Ο κατά τόπον αρμόδιος φαρμακευτικός σύλλογος καταρτίζει διμηνιαίους χωριστούς πίνακες φαρμακείων που λειτουργούν πέραν του κατ’ ελάχιστον υποχρεωτικού ωραρίου, οι οποίοι αναρτώνται επί των προσόψεων των φαρμακείων κατά τις ημέρες και ώρες που αυτά παραμένουν κλειστά, καθώς και στις ιστοσελίδες, εφόσον υφίστανται, των αρμόδιων Περιφερειών και Φαρμακευτικών Συλλόγων.

Στο επάνω τμήμα των πινάκων αυτών, θα αναγράφεται ευκρινώς και με κεφαλαία γράμματα η πρόταση: «ΤΑ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΠΙΝΑΚΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΕΚ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΑΝΑΓΡΑΦΟΜΕΝΕΣ ΩΡΕΣ ΚΑΙ ΗΜΕΡΕΣ.»

Πρόκειται για απολύτως ανεφάρμοστες διατάξεις, οι οποίες θα καταστούν ανενεργές από την πρώτη ημέρα.

ι) Παρέχεται επί της ουσίας η δυνατότητα να λειτουργούν νομίμως διευρυμένα φαρμακεία όλο το 24ωρο (συνδυασμός διατάξεων της παρ. 3 και παρ. 5 εδ. β΄ του άρθρου 257).

ια) Με τις διατάξεις προκαλούνται ανεπίτρεπτες συνθήκες ανταγωνισμού μεταξύ των φαρμακείων παρά την ρητή κρίση του ΣτΕ και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ότι δεν νοείται να υφίσταται ανταγωνισμός μεταξύ των φαρμακείων για λόγους προστασίας της Δημόσιας Υγείας.

ιβ) Δεν γίνεται αναφορά για το καθεστώς διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων σε δήμους όπου λειτουργούν από 2 έως 6 φαρμακεία, το οποίο ρυθμιζόταν μέχρι την ψήφιση του νόμου αυτού δυνάμει του ΠΔ 479/1981. Το ως άνω ΠΔ δεν αναφέρεται στις καταργούμενες διατάξεις.

Συνεπώς θα πρέπει το Υπουργείο Υγείας να διευκρινίσει το συντομότερο δυνατόν, αν οι διατάξεις του άρθρου 257 του Ν. 4512/2018 καταλαμβάνουν την ανωτέρω προγενέστερη διάταξη για τα εν λόγω φαρμακεία.

4. Με την παρ. 4 του τροποποιηθέντος άρθρου 9 του Ν.1963/1991 ορίζεται ότι:

Με απόφαση του κατά τόπον αρμόδιου Περιφερειάρχη, δύνανται να απαλλάσσονται της υποχρέωσης διημερεύσεων ή διανυκτερεύσεων φαρμακεία, μόνον για τους εξής λόγους: α) για σοβαρούς λόγους υγείας που αφορούν στο πρόσωπο του λειτουργούντος το φαρμακείο φαρμακοποιού, οι οποίοι αποδεικνύεται με γνωμάτευση από αρμόδια υγειονομική επιτροπή, ή β) για σοβαρούς οικονομικούς λόγους, ύστερα από γνώμη του κατά τόπον αρμόδιου φαρμακευτικού συλλόγου, οι οποίοι πρέπει να αποδεικνύονται εγγράφως, βάσει των οποίων είναι αδύνατος ο εφοδιασμός του φαρμακείου με το απαραίτητο φαρμακευτικό υλικό για την ανταπόκρισή του στις ανάγκες της εφημερίας ή της διανυκτέρευσης.

Θα εκδοθεί απόφαση του Υπουργού Υγείας με την οποία θα εξειδικεύονται ειδικότερα, τα ανωτέρω κριτήρια απαλλαγής καθώς και καθορίζεται ή συγκροτείται η υγειονομική επιτροπή η οποία θα αποφαίνεται επ’ αυτών. Έως την δημοσίευση της υπουργικής απόφασης, με απόφαση του οικείου Περιφερειάρχη, ύστερα από γνώμη του οικείου Φαρμακευτικού Συλλόγου, απαλλάσσονται της υποχρέωσης διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων προσκαίρως ή οριστικώς, οι φαρμακοποιοί, για τους οποίους συντρέχουν σοβαροί λόγοι υγείας, αποδεικνυόμενοι με πιστοποιητικό νοσηλευτικών ιδρυμάτων ή άλλοι σοβαροί λόγοι, για τους οποίους θα εκφέρει γνώμη ο οικείος φαρμακευτικός σύλλογος.

Μετά τη δημοσίευση του υπουργικής απόφασης θα επανεξεταστούν όλες οι περιπτώσεις της απαλλαγής από τις διημερεύσεις και τις διανυκτερεύσεις σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην απόφαση αυτή.

Προφανέστατα, οι ήδη χορηγηθείσες μέχρι την δημοσίευση του ανωτέρω Νόμου απαλλαγές της υποχρέωσης διημερεύσεων ή διανυκτερεύσεων συνεχίζουν να ισχύουν κανονικά.

5. Με την παρ. 5 του τροποποιηθέντος άρθρου 9 του Ν.1963/1991 ορίζεται ότι:

Σε φαρμακοποιούς ή φαρμακεία, που δηλώνουν ότι θα τηρήσουν διευρυμένο ωράριο, δεν επιτρέπεται η χορήγηση απαλλαγής από την υποχρέωση: α) διημέρευσης, εφόσον το διευρυμένο ωράριο δηλώθηκε για το χρονικό πλαίσιο της εφημερίας από 08:00 έως 20:00 και για όσο χρόνο τηρεί το ωράριο αυτό, και β) διανυκτερεύσεων, εφόσον διευρυμένο ωράριο δηλώθηκε για το χρονικό πλαίσιο της διανυκτέρευσης από 20:00 έως 08:00 και για όσο χρόνο τηρεί το ωράριο αυτό.

Εν προκειμένω, προφανώς εκ παραδρομής, δεν διορθώθηκε το 20.00 σε 21.00, όπως και στις προηγούμενες παραγράφους. Έχει ήδη γίνει η σχετική επισήμανση στο Υπουργείο Υγείας και έχουν δηλώσει ότι θα το διορθώσουν στο επόμενο χρονικό διάστημα.

6. Με την παρ. 6 του τροποποιηθέντος άρθρου 9 του Ν.1963/1991 ορίζεται ότι οι «νόμιμοι εκπρόσωποι» και οι υπεύθυνοι φαρμακοποιοί των «επιχειρήσεων» φαρμακείων που παραβιάζουν τις διατάξεις των περί διημερεύσεων και διανυκτερεύσεων τιμωρούνται: α) με φυλάκιση έως έξι (6) μηνών και β) με απόφαση του αρμόδιου Περιφερειάρχη με χρηματικό πρόστιμο από τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ έως είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ, και σε περίπτωση υποτροπής με πρόσκαιρο κλείσιμο του φαρμακείου από δύο (2) έως έξι (6) μήνες.

Η διάταξη αυτή προβλεπόταν και προηγουμένως μεν, αλλά προέβλεπε και κυρώσεις στους διευρυμένους φαρμακοποιούς δε, ως αναφέρεται ανωτέρω (βλ. 4-η)

7. Με την παρ. 7 του τροποποιηθέντος άρθρου 9 του Ν.1963/1991 ορίζεται ότι με απόφαση του αρμόδιου Περιφερειάρχη μετά από έλεγχο από το Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας, ή από την αρμόδια Διεύθυνση της Περιφέρειας, στις επιχειρήσεις φαρμακείων οι οποίοι από υπαιτιότητα τους δεν τηρούν το υποχρεωτικό ωράριο που ορίζεται με την Απόφαση του Περιφερειάρχη επιβάλλεται χρηματικό πρόστιμο από τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ έως είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ και σε περίπτωση υποτροπής με πρόσκαιρο κλείσιμο του φαρμακείου από δύο (2) έως έξι (6) μήνες.

ΙΙ. Κατόπιν σχετικής προτάσεως του Π.Φ.Σ. η οποία είχε υποβληθεί από την πρώτη ημέρα (της ακατανόητης) καταργήσεώς του δυνάμει του Ν. 4254/2014, επανέρχονται σχεδόν αυτούσιες οι διατάξεις του άρθρου 11 του Ν. 5607/1932 (Α΄ 300) περί προσωρινού κλεισίματος Φαρμακείου.

Έτσι φαρμακείο που βρίσκεται σε λειτουργία δε μπορεί να μείνει κλειστό, χωρίς άδεια του αρμόδιου Περιφερειάρχη. Τερματίζεται τοιουτοτρόπως η ασυδοσία μερικών, οι οποίοι έκλειναν τα φαρμακεία τους όποτε το επιθυμούσαν, ενεργώντας εις βάρος των τοπικών κοινωνιών και του φαρμακευτικού επαγγέλματος.

Άδεια για προσωρινό κλείσιμο του φαρμακείου χορηγείται: α) Για χρονικό διάστημα μέχρι έξι (6) μήνες μόνον στις κάτωθι περιπτώσεις: αα) Για μεταφορά ή ανακαίνιση του φαρμακείου, ή ββ) για λόγους υγείας του φαρμακοποιού, ή γγ) για οικονομικούς ή άλλους σοβαρούς λόγους, αν κατά την κρίση της αρμόδιας Αρχής είναι αδύνατη για το φαρμακοποιό η ανεύρεση αντικαταστάτη. β) Για χρονικό διάστημα μέχρι ένα μήνα το χρόνο, χωρίς ειδική αιτιολογία, μετά από γνώμη του αρμόδιου Φαρμακευτικού Συλλόγου. Επίσης κατάστημα φαρμακείου δεν μπορεί να αλλάξει τη χρήση του για όσο χρονικό διάστημα λειτουργεί ως φαρμακείο.

Με απόφαση του αρμόδιου Περιφερειάρχη, οι παραβάτες των διατάξεων της προηγούμενης παραγράφου τιμωρούνται με πρόστιμο μέχρι 5.000 ευρώ που εισπράττεται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου που ισχύει για τη είσπραξη δημοσίων εσόδων.

Σε περίπτωση παύσης της λειτουργίας του φαρμακείου χωρίς άδεια του αρμόδιου Περιφερειάρχη, για περισσότερο από τρεις (3) μήνες, ή αλλαγής χρήσης του καταστήματος που στεγάζει φαρμακείο, ανακαλείται η άδεια ίδρυσης και λειτουργίας του φαρμακείου με απόφαση του κατά τόπον αρμόδιου Περιφερειάρχη.

Με την διάταξη αυτή δίδεται επιτέλους λύση στο ζήτημα που απασχολούσε πλείστους όσους φαρμακευτικούς συλλόγους, όπου, καίτοι δεν υφίστατο φυσική έδρα – κατάστημα του φαρμακείου, εντούτοις οι φαρμακοποιοί αυτοί διατηρούσαν επί έτη τις άδειες ιδρύσεως και λειτουργίας των φαρμακείων τους.

ΙΙΙ. Η περίπτωση 35 της παρ. ΙΙ του άρθρου 75 του ν. 3463/2006 (Α΄ 114), αντικαθίσταται ως εξής: «3. Η λήψη απόφασης σχετικά με τον καθορισμό των ωρών ανοίγματος, μεσημβρινής διακοπής και κλεισίματος των φαρμακαποθηκών». 

Συνεπώς παραμένει στους Δήμους η ανωτέρω αρμοδιότητα μόνο για τις φαρμακαποθήκες.

ΙV. Τα φαρμακεία λειτουργούν υπό τη διαρκή παρουσία και επίβλεψη αδειούχου φαρμακοποιού. Εφόσον, κατόπιν ελέγχου των αρμόδιων ελεγκτικών οργάνων, διαπιστωθεί ότι φαρμακείο δεν λειτουργεί υπό την παρουσία και επίβλεψη αδειούχου φαρμακοποιού, επιβάλλεται στον κάτοχο της άδειας ίδρυσης και λειτουργίας του φαρμακείου χρηματικό πρόστιμο πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ έως τριάντα χιλιάδες (30.000) ευρώ, με απόφαση του Δ.Σ του Ε.Ο.Φ., ανάλογα με τη σοβαρότητα και τη συχνότητα της παράβασης.

Επί της ουσίας επαναλαμβάνεται η υποπαράγραφος 3 της παρ. 7 του άρθρου 95 του Ν.4172/2013 (Α΄ 167) με την άνευ περιεχομένου προσθήκη της λέξεως «λειτουργίας».

Κατόπιν των ανωτέρω, θα πρέπει κατ’ αρχήν το Υπουργείο Υγείας να δώσει άμεσα απάντηση στα ανωτέρω τεθέντα ζητήματα που προκύπτουν από την ερμηνεία των διατάξεων του άρθρου 257. 

Τέλος, φρονώ ότι θα ανακύψουν μύρια όσα μείζονα προβλήματα κατά την εφαρμογή των διατάξεων του εν λόγω άρθρου, ως λεπτομερώς αναφέρονται ανωτέρω. Για το λόγο αυτό ευελπιστώ ότι μέχρι το Μάιο του τρέχοντος έτους, οπότε και προβλέπεται η επανεξέταση του ωραρίου σύμφωνα με τα συμφωνηθέντα ανάμεσα στην Κυβέρνησης και στους Θεσμούς, θα γίνουν κατανοητές οι «αστοχίες» των ανωτέρω διατάξεων και θα γίνει δεκτή η πρόταση του Π.Φ.Σ. η οποία προβλέπει συγκεκριμένη ώρα έναρξης και λήξης της λειτουργίας των φαρμακείων για κάθε ημέρα της εβδομάδας, και μετά το πέρας της ορισθείσας λειτουργίας, όλα τα φαρμακεία θα είναι υποχρεωτικώς κλειστά (ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΑ), και αμέσως μετά θα ξεκινούν οι διανυκτερεύσεις.